|
Kronika. 2350 dni wojny i okupacji Lwowa, 1 IX 1939 – 5 II 1946 Katowice: Unia 2007,
W 2007 r. ukazała się zapowiadana od lat i z niecierpliwością oczekiwana kronika Lwowa w latach wojny i okupacji pióra znakomitego prof. Jerzego Węgierskiego i jego współpracowników prof. Grzegorza Mazura oraz Jerzego Skwary. Profesor Węgierski jest postacią znaną wszystkim, którzy zajmują się Lwowem, a w szczególności dziejami tego miasta w okresie II wojny światowej. Nikt, w tak drobiazgowy sposób nie opracował dziejów polskiego ruchu oporu. Pamiętać trzeba, że uczony ten warsztat historyka poznał lepiej od wielu zawodowych dziejopisów, choć tytuł naukowy zdobył z zakresu nauk technicznych i od przedwojnia był pracownikiem naukowym politechniki, najpierw w Politechnice Lwowskiej, a po powrocie z kilkuletniego zesłania do sowieckich obozów w Politechnice Krakowskiej i Politechnice Śląskiej w Gliwicach. Uważnie czytający Aleksandra Sołżenicyna z pewnością pamięta postać Jerzego Węgierskiego, jako tego, kto autorowi „Archipelagu Gułag” imponował swoją postawą, uporem i polską dumą, wzywającą do kolejnych powstań przeciwko zaborcom. To ona pozwoliła mu przetrwać okropny czas zesłania. Interesujące relacje z tego okresu prof. Węgierski zamieścił w wydanych własnym sumptem wspomnieniach (zob. Jerzy Julian Węgierski, Bardzo różne życie. We Lwowie - w sowieckich łagrach – na Śląsku, Katowice 2003, ss. 496). Spotkania z prof. Węgierskim i jego szanowną Małżonką są zawsze miłym spotkaniem z tragiczną i piękną zarazem historią. Tym bardziej cieszę się, że mogę zaprezentować książkę tego wybitnego syna Ziemi Lwowskiej, którą przygotowywał przez wiele lat. Praca podzielona została na sześć, a właściwie siedem nierównomiernych czasowo i objętościowo rozdziałów. Każdy rozdział zaopatrzono w odrębny spis literatury podstawowej. Po „Słowie od Autorów wyboru” oraz „Wykazie skrótów” rozpoczyna się rozdział pierwszy, stanowiący swoiste wprowadzenie, który jest zatytułowany „Taki był Lwów”. Na kilkunastu stronach zaprezentowano w nim cytaty przedstawiające polski Lwów sprzed 1939 r., ale widziany oczyma nie tylko Polaków, ale również Żydów i Ukraińców. Rozdział drugi pt. „Dni wojny 1. IX. – 22. IX. 1939”, to niemal trzydziestostronicowy, dokładny opis, zobrazowany wieloma cytatami, tego co działo się w mieście Lwa od chwili wybuch II wojny światowej do wkroczenia do Lwowa Sowietów. Rozdział trzeci zawiera prezentację tego, co działo się w „Zawsze wiernum mieście” w czasie tzw. pierwszej okupacji sowieckiej (22 IX 1939 – 30 VI 1941 r.). Jest znacznie obszerniejszy (s. 63-198) od dwóch pierwszych, ale jest to zrozumiałe, z uwagi na czasokres. Autorzy dobrali w taki sposób cytowane fragmenty opatrując je komentarzem, aby przedstawić to, co działo się w tym czasie w mieście na możliwie wielu płaszczyznach, przede wszystkim zaś: militarnej, politycznej, kulturalnej i naukowej. Ukazano aresztowania działaczy politycznych i wojskowych. Być może w nieco zbyt małym stopniu zaprezentowano zatrzymania w środowisku naukowym, gdyż wymieniono przede wszystkim uczonych powiązanych politycznie (np. Stanisław Głąbiński i Stanisław Grabski) a pominięto tych, którzy nie parali się polityką (np. Ludwik Dworzak, Zenon Wachlowski czy Władysław Mikuszewski). Najobszerniejszy jest rozdział IV, który dotyczy „okupacji niemieckiej 30 VI 1941 – 22 VII 1944” (s. 199-486). Ukazano w nim próby tworzenia państwa ukraińskiego przy boku Niemców, Zagładę Żydów lwowskich, akcje wymierzone w polską inteligencję, w tym straszną zbrodnię na Wzgórzach Wuleckich we Lwowie, i wiele innych. Szczegółowo zaprezentowane zostały działania polskiego podziemia, w tym także konspiracyjna działalność dydaktyczna na wszystkich szczeblach szkolnictwa. Rozdział V, jest dość krótki, bo dotyczy „Akcji Burza” we Lwowie, rozgrywającej się w okresie 21-31 lipca 1944 r. (s. 487-510) i jej skutków. Z kolei drugiej okupacji sowieckiej osadzonej przez Autorów w widełkach 26 lipca 1944 r. – 5 lutego 1946 r. poświęcony jest rozdział szósty (s. 511-594). Swego rodzaju rozdziałem jest też „Epilog”, który dotyczy ostatnich miesięcy polskiej bytności we Lwowie, a osadzony jest w czasie: 5 lutego – czerwiec 1946 r. (s. 595-607). W książce znajduje się ponadto indeks nazwisk (nie zawiera on jednak nazwisk autorów przywoływanych w bibliografii), spis ilustracji (obejmujący 144 pozycje), spis 23 map, szkiców i schematów, spis ulic Lwowa (przedwojennych i współczesnych), spis miejscowości powiatu lwowskiego i pobliskich (w zestawieniu z dzisiejszymi). Opracowanie dokonuje mozolnego zestawienia wydarzeń, jakie nastąpiły we Lwowie w okresie od 1 września 1939 r. do połowy 1946 r. Jest kalendarium autorskim, do którego można mieć pewne zastrzeżenia. Na przykład czasami wydawało mi się, że wydarzenia moim zdaniem ważne pominięto niesłusznie, a inne – dla mnie mniej istotne - nazbyt naświetlono. Problem jednak w tym, aby wybrać te najważniejsze, a z tego Autorzy wywiązali się bardzo dobrze dając polskiemu czytelnikowi przejrzysty obraz tego, co działo się w ciągu ostatnich 2350 dni polskiego „zawsze wiernego” Lwowa, który był – jak napisał Tadeusz Boy-Żeleński – „Beniaminkiem wszystkich polskich serc”. Dla niektórych takim pozostał do dziś. Adam Redzik Copyright © 2008 Adam Redzik
|
Data modyfikacji strony: 2008-12-12